Paradoks Trabzon’un Çaykara ilçesinde bulunan Şinek Köyü, günümüzde Ataköy Mahallesi olarak adını değiştirmiştir. Köy, Şinek Deresi yakınlarında yer alır ve Çaykara ilçe merkezinin yaklaşık 9 km güneyindedir. Köyün düz arazileri, geçmişteki heyelanlar sonucu oluşmuştur ve bu nedenle çevre köylere göre daha düz bir yapıya sahiptir.
Şinek, Pontik Yunanca’da “Σινέκ” (Sinék) olarak kaydedilmiştir ve bu, köyün tarihi adıdır. Çaykara ilçesindeki birçok köy gibi, Şinek de Pontik Yunan dilinden türeyen toponimlere sahiptir. Çamlıbel köyü, Pontik Yunanca’da “Άνω Σινέκ” (Áno Sinék, yani “Üst Şinek”) olarak bilinir, bu da Şinek’in “alt” bir yerleşim olduğunu ima eder. Adın tam etimolojisi kaynaklarda net belirtilmemiş olsa da, Pontik Yunan dilinin arkaik özelliklerini yansıtır ve bölgenin transhümans (göçer çobanlık) kültürüyle ilişkilendirilir. Örneğin, “kato” (alt) ve “ano” (üst) gibi ön ekler sıkça kullanılır. (https://en.wikipedia.org/wiki/Pontic_Greek)
Pontik Yunanca, Antik Yunanca’ya yakın özellikler taşır ve Trabzon’un doğu ilçelerinde (Çaykara dahil) Müslüman topluluklar tarafından “Romeyka” olarak konuşulmaya devam eder. Çaykara’da yaklaşık 24-70 köyde bu dil konuşulur; Şinek (Ataköy), bu Grecophone (Yunanca konuşan) yerleşimlerden biridir. Bölge, 17. yüzyılda İslamlaşan Pontik Yunan topluluklarının yaşadığı bir alandır ve dil, yaşlı nesiller arasında hâlâ canlıdır. Eski Uygur Türkçesi bağlantısı, yabancı kaynaklarda desteklenmemiş olup, muhtemelen yerel Türk milliyetçi yorumlardan kaynaklanmaktadır.
Trabzon Şinek’in Tarihçesi
Şinek, Osmanlı döneminde (1486 ve 1681 vergi kayıtlarında) kaydedilen köylerden biridir ve o dönemde Müslümanlaşmış Yunan kökenli nüfusa sahiptir. Çaykara ilçesi, Bizans Stylos bölgesi ve Trabzon İmparatorluğu’nun parçasıydı. 1461’de Osmanlı egemenliğine girdi.
1923 Mübadelesi döneminde, Papaz Yorgos Papadopulos’un notlarında Şinek, Rumca konuşulan bir Müslüman köyü olarak tanımlanmıştır. Köyde her Cumartesi Hati Pazarı kurulur, dere üzerinde ahşap köprü ve hanlar bulunurdu.
1925’e kadar Of ilçesine bağlı olan köy, bu tarihte Çaykara bucağına bağlanmıştır. 1948’de Çaykara ilçe olunca köy de ilçeye dahil edilmiştir. 1959’da “yabancı kökenli” gerekçesiyle adı Serince, ardından 1960’ta Ataköy olarak değiştirilmiştir.
1950-1960’lar da, Öğretmen Zehra Sulaoğlu’nun anılarında köyün rural yaşamı, erken evlilikler, imece usulü hastane inşası anlatılır. Köylüler, kadınlar dahil sırtlarında malzeme taşıyarak 22 yataklı hastane inşa etmiştir. Bu dönemde yollar yaya ve hayvanlarla kullanılır, okulda 43 öğrenci eğitim alır. (https://www.caykaragazetesi.com/guncel/tarihe-derin-bir-yolculuk-sinekte-alti-yil-30709/)
1945’te Ataköy İlköğretim Okulu açılmış, 1988’de Cevdet Sunay adına değiştirilmiştir. Köyde Ataköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi bulunmaktadır.
Nüfus, 1950’de 1092 iken, göç nedeniyle 2016’da 625’e, 2022’de 645’e düşmüştür. ( https://caykaragundem.com/haber/caykaranin_mahallelerini_taniyalim-30-atakoy_mahallesi-11819.html ) Sosyal yaşam gurbet üzerine kuruludur. Nüfus, göç nedeniyle azalmış olsa da, köy Pontik kültürünün bir parçasıdır. Yerel toponimler (dereler, yaylalar) hala Yunanca kökenlidir ve Romeyka kelimeler çok sık kullanılır.
Kaynakçalar
https://www.oeaw.ac.at/vlach/collections/greek-varieties/pontic-greek
https://umap.openstreetmap.fr/de/map/pre-1923-greek-communities-in-anatolia_811218#10/40.7696/38.1047
https://en.wikipedia.org/wiki/Place_name_changes_in_Turkey
https://caykaragundem.com/haber/caykaranin_mahallelerini_taniyalim-30-atakoy_mahallesi-11819.html
